Step out the front door like a ghost into the fog
Where no one notices the contrast of white on white
And in between the moon and you
The angels get a better view
Of the crumbling difference between wrong and right.
Counting Crows, Round here
De telefoon gaat en op mijn schermpje verschijnt de naam van mijn oudste dochter.
Ik neem op en hoor haar stem trillen, mama, kunnen we even videobellen. Ja natuurlijk kan dat. Mijn hart zakt naar de bodem van mijn lijf en mijn handen worden klam.Er schieten van allerlei gedachten door mijn hoofd en de tranen schieten in mijn ogen. Ik ben er weer eens niet, fysiek. Ze vertelt haar verhaal en ik luister en stel vragen. Waarom ben ik nu niet fysiek bij haar, wat ben ik toch allemaal aan het doen.
Daderschap, je eigen daderschap is een onderbelicht thema. We doen allemaal iemand pijn, in meer of mindere mate. Keuzes maken die goed zijn voor jezelf is niet automatisch wat goed is voor een ander. Het is ingewikkeld en erg moeilijk om dit aan te kijken. Het woord dader is ook een heel naar woord. Daar wil je niet mee geassocieerd worden.
Wat je doet wordt naast een morele en ethische meetlat gelegd. Klopt wat je doet in lijn met wat het collectief doet. Systemen willen compleet zijn en doe vooral niet iets anders dan wat de rest doet. De norm, daar wordt naar gekeken en als je daar vanaf wijkt dan vind men daar wat van. Disclaimer, deze blog gaat niet over geweldplegingen en criminele of oorlogsdaden. Ik heb het hier over de keuzes die je maakt waarbij de ander pijn kan ervaren.
Zo ook ik. En sterker nog, mensen zagen en nog steeds zien mij als dader. Hoe kun je dit nou doen als moeder. En nog steeds wordt ik met grote ogen aangekeken.
Mijn grootvader en grootmoeder van moederskant starten net na de 2e wereldoorlog hun gezin. Ze woonden in een barak achtergelaten door de Duitsers en daar werd als 1e mijn moeder geboren, 2 jaar later mijn oom en vlak daarna was mijn grootmoeder weer zwanger. Ze moest de keuze maken om mijn oom onder te brengen bij haar vader, mijn overgrootvader en haar zus. Een lange tijd heeft hij bij hun gewoond voordat mijn grootvader en grootmoeder hun boerderij betrokken.
Fast forward, toen mijn moeder zwanger was van mijn broer, ging dat medisch niet goed. Lange tijd heeft ze doorgebracht in het ziekenhuis. Met de boerderij thuis en mijn vader altijd tussen de koeien werd ik ondergebracht bij een tante, voor meer dan een half jaar.
En dan fast forward naar mijn moederschap en de keuze na mijn scheiding mijn eigen pad te gaan bewandelen, waar ik al snel doorhad dat het gezien worden als fout als oordeel snel uitgedeeld wordt. Het is namelijk het makkelijkste om dingen zwart wit te zien.
Daderschap zit in ieder van ons. De vraag is, durf je dit aan te kijken en te erkennen dat dat zo is. Als je het niet accepteert kan het snel omdraaien naar slachtofferschap en daardoor wordt je dader naar jezelf.
Het pijn doen van een ander, of een keuze doorzetten waarvan iemand die je dicht bij je hart hebt pijn of last van heeft, dat wil je niet.
Toch nodigt het leven je uit om te wikken en te wegen en in zorgvuldigheid keuzes te maken en deze keuzes te ownen. Toegeven en het gesprek voeren over dat het moeilijk is en het horen wat de ander ervan vindt die de pijn ervaart. Het zijn van een trailblazer, de weg vrij maken voor anderen, is bijna inherent aan het maken van keuzes waarmee je anderen ogenschijnlijk te kort doet. Een vriend van me, de filosoof genaamd zei eens: als je een pad kiest wat nog niet begaanbaar is, weet dan dat je grote stukken daarvan alleen zult afleggen, met alle verhalen, oordelen en gedoe die daar aan vast hangt.
Het zien van daderschap in het licht van Ubuntu, ik ben omdat jij bent en de uitspraak van Desmond Tutu die hier nog meer raakt is: het herkennen en erkennen van elkaars menselijkheid ziet er als volgt uit. We are human first.
Gedrag heeft een bedoeling, er zit een laag onder waarom je doet wat je doet. Vaak wordt iemand veroordeelt zonder te luisteren wat er daadwerkelijk speelt, of veroordeel je jezelf. Niets is zo menselijk als gedrag, fouten maken en keuzes maken die goed zijn voor jou maar wellicht niet voor een ander.
Ubuntu laat ons zien dat als je als dader je verhaal deelt en er kan een open communicatie ontstaan over wat er speelt dat erkenning van je gedrag, het accepteren van pijn en vooral zien dat er iets de onderstroom speelt waardoor je doet wat je doet, zonder recht te praten wat krom is.
Uitgelegd in 3 stappen:
• Je hebt een keuze gemaakt die anders is
• Daarmee heb je anderen om je heen gekwetst of pijn gedaan
• En hoe kunnen wij als gemeenschap luisteren naar wat het verhaal is waarbij we het oordeel uitstellen en daarmee 2 kanten horen en een weg vooruit kunnen waarnemen.
In de bovenstroom wordt er geoordeeld, ben eens nieuwsgierig naar de onderstroom, wat drijft iemand, wat is er gebeurt, wat maakt dat je dit doet. Je hoeft het niet met iemand eens te zijn, in het Engels heel mooi gezegd: you can agree to disagree.
Op zielsniveau is er alleen maar liefde. In systemisch werk gaat ons hart ook uit naar degene die dit het meeste nodig heeft. Op praktisch niveau kan daderschap er heel anders uit zien dan op zielsniveau. Een prachtig verhaal is: the little soul and the sun by Neal Donald Walsh wat licht schijnt op daderschap en de afspraken die we maken op zielsniveau.
Terug naar mijn verhaal. In het ophalen van familie verhalen wordt me steeds duidelijker hoe het keuzes maken als vrouw en de dynamiek die daarbij komt kijken steeds meer zichtbaar wordt. Keuzes vanuit niet ander kunnen, keuzes van uit pijn die veroordeelt worden, keuzes die pijn veroorzaken.
Mijn gevleugelde uitspraak in systemisch werk is: zodra je het verhaal van de man of vrouw kunt horen die jouw vader of moeder is, vanuit compassie kan je eigen heling beginnen.
Ik snap mijn voormoeders steeds beter, en daardoor krijg ik ook steeds meer zicht op wat mij drijft. Het gesprek met mijn kinderen is altijd open, ik stel ze vragen en luister naar wat ze me vertellen, beweeg met ze mee, erken wat ik doe met een open hart en samen bewegen we onze een weg vooruit.
There is a field beyond right doing and wrong doing, lets meet there – Rumi-
Marianne